afb. A.F.A.M. Wetzer, 4 april 2004

Herman Moerkerkplein

Binnenstad Centrum

Bij de verdediging van de stad maakte men niet alleen gebruik van muren en torens maar ook van het water. De verschillende takken van de Binnendieze zijn in de loop van de geschiedenis herhaaldelijk verlegd en vergraven om als stadsgracht te kunnen dienen. Hier lag één van de twee waterpoorten van de oude stad. De onderbouw van de twee torens is nog aanwezig. Tussen deze twee torens was een toog waaronder een tak van de Binnendieze in de stad kwam. Men gebruikte in die tijd de rivier voor zwaar transport. De wegen en transportmiddelen waren nog uiterst primitief. Deze tak van de Binnendieze heette niet voor niets de Marktstroom en is in de jaren vijftig van de twintigste eeuw gedempt.
De Groote Stroom, die wij nu onder de open toog zien, vormde met de stadsmuur de verdediging van de toen nog kleine stad. Die toog is na 1318 gebouwd toen de hertog toestemming gaf om de stad uit te breiden.

Vestingwandelingen

Bosch' Mènneke Pis

door Ed Hupkens

Vanaf de Markt de Hinthamerstraat in, is het eerste straatje aan de linkerkant het Rozemarijnstraatje. Het is een van de oudste steegjes van 's-Hertogenbosch. Het Rozemarijnstraatje doorlopend, kom je op het Herman Moerkerkplein uit. Vernoemd naar een bekende Bossche kunstenaar (1879-1949). Op het plein staat de fontein van Dieske, een elfjarige jongen die uitgroeide tot middeleeuwse volksheld. Het beeld van Dieske is gemaakt naar een 500 jaar oud ontwerp van Alart Duhamel, een van de bouwmeesters van de Sint-Jan en tijdgenoot van Jheronimus Bosch. De beeldengroep, met de officiële naam Minnepaar en nar bij een fontein, is in 1992 vervaardigd door het kunstenaarsechtpaar Bremers.

De overgang van het Herman Moerkerkplein naar de Groote Stroom (zoals deze langste tak van de Binnendieze hier heet) is uitgevoerd als brede watertrap. Hier stroomde vroeger de Marktstroom, die tussen 1962 en 1966 in fasen is gedempt. Vanuit de watertrap zie je de onderbouw van de noordelijke toren van de voormalige Waterpoort. De onderbouw van de zuidelijke toren is gereconstrueerd in de bebouwing op de hoek van het Rozemarijnstraatje. In het plaveisel is ook de sleuf voor de bomen, die in het water konden zakken, aangebracht. In de panden naast de watertoren bevinden zich de voormalige Regentenkamer en de apotheek van het Groot Ziekengasthuis. De Regentenkamer wordt nu gebruikt als archiefbewaarplaats en oefenruimten van de nog steeds bestaande, middeleeuwse rederijkerskamer Moyses' Bosch (opgericht op 4 oktober 1496). Via het houten plankier bereikt men de brug (Gasthuisbrug) naar de voormalige toegangspoort (Gasthuispoort) van het Groot Ziekengasthuis.

Stadsblad woensdag 24 oktober 2007

Herman Moerkerkplein

door Henny Molhuysen

Op 2 maart 1879 werd Herman Moerkerk in 's-Hertogenbosch geboren. In deze stad zou hij bijna vijftig jaar wonen en werken. Twintig jaar later, op 23 augustus 1949 overleed hij te Haarlem, zijn tweede woonstad.

In 's-Hertogenbosch ging Moerkerk naar school, later in Sittard. Hij werd er opgeleid voor het zakenleven; een schilder- of tekenopleiding heeft hij niet genoten. Na afloop van deze studie werd hij opgenomen in de zaak van zijn vader. In zijn vrije tijd tekende hij al. Langzamerhand ging deze liefhebberij Moerkerk totaal in beslag nemen. Hij zou dan ook uitgroeien tot iemand die met deze tekentalenten woekerde. Hij was tekenaar, schilder, ontwerper van optochten, toneeldecors en affiches, en journalist. Vooral zijn karikaturen, wekelijks geplaatst in 'de Provinciale' trokken sterk de aandacht van de Bosschenaren.

Als politieke tekenaar heeft hij menige gebeurtenis richting kunnen geven. Méér misschien dan in de periode dat hij in de Bossche gemeenteraad zitting had. Weliswaar pleitte hij daar vóór het vieren van carnaval en vóór het oprichten van een schoonheidscommissie, de meeste furore maakten toch zijn tekeningen als 'Leerke Plezeerke', 'de Bossche Maagd' en 'de 50.000ste'.

Er gebeurde in de twintiger jaren bijna niets, of Herman Moerkerk had er een artistiek aandeel in. Zelfs de saaiste gemeenteraadsverslagen in de krant werden verslonden door de schetsjes die Herman Moerkerk erbij plaatste.

Een opmerkelijke actie van Moerkerk was in 1927 het 'opvoeren' van het nieuwe Russische talent Alexei Wladkine. Een tentoonstelling van hem oogstte in Tilburg veel lof van de kunstcritici, totdat Moerkerk verklaarde dat hij deze werken zelf had geschilderd.

Een jaar later, in 1928 zou Herman Moerkerk naar Haarlem verhuizen. Daar had hij vast werk gevonden bij De Katholieke Illustratie en het vele reizen hinderde hem. Maar wat Den Bosch betreft was hij nog niet helemaal uitgeput: "Den Bosch is zoo zwellend van humor, door den aard der menschen en door den aard der conflicten, dat er eigenlijk tientallen dingen te maken zijn". Toch vertrekt hij optimistisch naar Haarlem, om er tien jaar later te vertellen dat de enige overeenkomst tussen beide steden de eerste letter, de 'H' is ...

In 1979 verscheen er een boek met tientallen van de duizenden tekeningen die Moerkerk heeft vervaardigd. Het werk van hem is verschillende malen tentoongesteld in zijn geboortestad. Ook in 1962, toen er reeds gesuggereerd werd een straat naar hem te noemen, "het liefst in het hart der stad waarvoor zijn hart zo warm klopte". Anderen waren het er niet zo mee eens en verklaarden: "dat een cultuurdrager van formaat... niet gedeformeerd, verkleind mag worden tot de grootte van een straatnaambordje". Het is er, twintig jaar later, toch van gekomen. Op de gedempte Binnendiezetak tussen de Korte Waterstraat en het Burgemeester Loeffplein, kwam het Herman Moerkerkplein, met een uitzicht op de Binnendieze en enkele monumentale en pittoreske gevels. Moerkerk zal ze ongetwijfeld zelf wel eens getekend hebben.

Brabants Dagblad donderdag 27 juni 1985

1985	Henny Molhuysen Straat en naam : Herman Moerkerkplein Brabants Dagblad, donderdag 27 juni 1985 (foto)
2017	Herman Moerkerkpleintje mag straks gezien worden Het Herman Moerkerkpleintje in het centrum van Den Bosch gaat uit de kleren. De historie rond de dertiende eeuwse waterpoorttoren wordt blootgelegd. Jos van de Ven \| Brabants Dagblad, vrijdag 3 november 2017 \| Regio 1
2020	Plein wordt ‘magische plek’ Een ‘rommelig achterkantengebied’ veranderen in een ‘groene entree van het Gasthuiskwartier’. Dat wil de gemeente met het Herman Moerkerkplein. Restanten van een waterpoorttoren en een stadsmuur moeten de blikvangers zijn. Marc Brink \| Brabants Dagblad, donderdag 30 juli 2020 \| Regio 2-3
2022	Verscholen plein krijgt snel nieuw uiterlijk Het Herman Moerkerkplein in Den Bosch krijgt een nieuw uiterlijk. Na de zomer starten werklieden met het herinrichten van deze historische locatie in het centrum. Robèrt van Lith \| Brabants Dagblad, vrijdag 19 augustus 2022 \| Regio 4

  5211 TA  10..10

Henk Henkes, Van den Raethuys tot Stadhuis (2016) 141

Herman Moerkerkplein

Binnenstad Centrum

Bosch' Mènneke Pis

Herman Moerkerkplein

Henny Molhuysen

Herman Moerkerkpleintje mag straks gezien worden

Plein wordt ‘magische plek’

Verscholen plein krijgt snel nieuw uiterlijk

n: vermelding in een voetnoot

Op deze pagina